Ostatnie tango w Paryżu

Szczur, koło ratunkowe i dekadencja

S

kandalizujący swego czasu film Bertolucciego, a tym samym chyba najbardziej znane jego dzieło. Tytuł mojej skromnej recenzji też jest trochę prowokacyjny. Nie chcę jednak sprowadzać tego filmu do kilku słów (częściowo kluczowych), choć krytycy lub malkontenci byliby z tego powodu zadowoleni.

Paul i Jeanne (Marlon Brando i Maria Schneider) to dwoje ludzi na zupełnie innym etapie życia, którzy spotykają się przypadkowo w Paryżu. Ona wchodzi w dorosłe życie w burzliwych latach 70. a ponadto ma narzeczonego filmowca. 

On, Amerykanin w sile wieku współprowadzący niewielki hotelik, którego żona odebrała sobie niespodziewanie życie. On niby zna życie znacznie lepiej od niej, ale nie rozumie przyczyn zdrad i odejścia żony. Ona, śliczna i krucha, wydaje się mieć już zaplanowane życie w zgodzie z normami społecznymi. Wszystko się wydaje.

Tymczasem pokój schadzek staje się oazą postępującej wolności, stopniowym odchodzeniem od ograniczeń, aż ku ekstremum. On nie chce znać jej imienia i nie interesuje go jej imię. Tabula rasa?

Co ciekawe, widz wie znacznie więcej, niż wie o sobie ta nietypowa para. Czy z tego względu ich romans, współżycie są bardziej czyste i pierwotne?

Trudno opowiedzieć jednoznacznie na te pytania. Dla niego romans może być próbą odreagowania śmierci żony, chce poczuć się jeszcze raz stereotypowym mężczyzną – bezpośrednim, wulgarnym i chciwym młodej kobiety. A ona? Co mogło przyciągnąć dość niewinnie wyglądającą dziewczynę do niemłodego i trudnego w kontakcie amanta? Jeanne także przeżywa swoje „ostatnie tango” i chce pójść na całość. Trudno odpowiedzieć jednoznacznie na wszystkie pytania.

Dużo tutaj erotyzmu, czasem ostrego języka, wizji obscenicznego seksu – szczur, świnia, masło. Koło ratunkowe rzucone w jednej ze sceny do wody idzie na dno. Lubię takie metafory w filmach. Klimat dekadencji przenika ten film na wskroś.

Gdy romans zdaje się dobiegać końca, poznają swoje imiona, wszystko ulega zmianie. Nie ma miejsca na ten związek poza cichym pokojem separującym od świata. Ich pierwszy i ostatni taniec na tle innych tancerzy wygląda nieskładnie, krzywo, na granicy smaku.

Film trwa nieco ponad dwie godziny i często się „snuje”, ale zdjęcia i muzyka podkreślają klimat tej historii. Obraz trochę się zestarzał, choć sam temat pozostaje jednak uniwersalny. Nieco zblazowany to znów szarżujący Brando i tracąca niewinność Schneider tworzą udaną parę aktorską. Niemniej, aktorka odmówiła gry w kolejny filmie mistrza a potem odmówiła Tinto Brassowi udziału w jego roznegliżowanym „Kaliguli”.

Trudno przejść wokół „Ostatniego tanga” obojętnie, ale nie jest łatwo go oglądać. Niewprawiony widz łatwo może się wynudzić. Język, sceny erotyczne także już nie niewielu wzburzą, choć kiedyś doprowadziły do skandalu. Powiem więcej, że z dzisiejszego punktu widzenia wyglądają nawet estetycznie. Może też dlatego, że czuć jakąś „chemię” między dwojgiem ludzi? Dużo znaków zapytania.

Czasy się zmieniają, język kina się zmienia a przede wszystkim obyczaje. Jesteśmy bardziej wolni i na wiele więcej możemy sobie pozwolić. Jakie musiałoby być współczesne „Ostatnie tango”, aby móc się solidnie oburzyć?

Film obejrzany w ramach wyzwania „Oglądamy filmy wyreżyserowane przez Bernardo Bertolucciego”

Tytuł oryginalny:  Ultima tango in Parigi

Reżyseria: Bernardo Bertolucci

Scenariusz: Agnes Varda, Bernardo Bertolucci, Franco Arcalli,

Gatunek: Erotyczny, Melodramat

Rok: 1972

Obsada: Marlon Brando, Maria Schneider, Jean-Pierre Leaud, Catherine Allegret