Boginie zła

czyli kobiety okrutne, żądne władzy i występne

Tytuł książki Przemysława Słowińskiego może wskazywać, że czytelnik będzie miał do czynienia z kobietami – demonami, wynaturzonymi i złymi do imentu. Tymczasem autor dokonał własnego „przeglądu” postaci historycznych (w tym też kilka jeszcze żyjących pań) i nie jest aż tak strasznie. 

Wśród „wybranek” pojawiają się bowiem: Kleopatra VII, Lukrecja Borgia, Maryna Mniszchówna, Katarzyna II Wielka, Belle Starr, Calamity Jane, Dagny Juel – Przybyszewska, Ma Barker, Mata Hari, Magda Goebbels, Julia Brystygierowa, Wanda Wasilewska, Mathilde Carre, Bonnie Parker, Hertha Oberhauser, Virginia Hill, Helena Wolińska - Brus, Eva Peron, Helena Mathea - Służewska, Irma Grese, Zofia Darowska, Ulrike Meinhof, Christine Keeler, Patricia Hearts.

Każdy, kto interesuje się historią zauważy, że jest to „zestaw” osobowości bardzo zróżnicowany. Nie tylko pod względem epoki w których żyły, ale też ze względu na zakres i natężenie „zła”, które sobą miały reprezentować. Przy czym, przymiotnik „zła” ma tutaj znaczenie bardzo subiektywne, względne i niejednoznaczne.

Oscary 2016

Rozdanie oscarowe Anno Domini 2016 robi wrażenie… przyzwoitego (choć jak na taką prestiżową nagrodę to zbyt skromne słowo). Spośród 8 nominowanych filmów 2 uważam za bardzo dobre, 2 za dobre a pozostałe 4 są średnie lub przyzwoite. Gala już w nocy z niedzieli na poniedziałek.

Najlepszy film:

Big short

 „Duży krótki” jest moim faworytem, bo jest dobrze zrealizowany (może aż za bardzo), z dobrym scenariuszem, kreacjami aktorskimi i opowiada o czymś konkretnym w konkretny sposób. Wielu ludzi zapewne wciąż nie do końca rozumie, skąd wziął się wielki kryzys światowy XXI wieku. Ten film odpowiada na te pytania w możliwie przystępnej formie i możliwie rzetelnie. Scenariusz i obrazy pędzą jak błyskawica, nie ma zatem czasu na nudę. Czytałem na Fb opinię, że film i tak jest za trudny dla laika. Zatem, nie dziw się laiku, że będziesz (lub jesteś) przekręcany przez tych, którzy wiedzą co w trawie piszczy. Znajomość funkcjonowania rynku jest dziś umiejętnością niezbędną, jak pisanie, czytanie i liczenie. Jak tego nie wiesz, to potem płaczesz i pikietujesz.

Oczywiście, można filmowi zarzucić, że jest trochę jak teledysk i pewne kwestie upraszcza. Jednak, bez uproszczeń mało kto dałby radę go obejrzeć. Dla mnie to przede wszystkim gorzki i szczery film, który daje do myślenia i zostaje w głowie na dłużej.

Memoryzacja poezji

Niedawno na Facebooku pewien znajomy opublikował znany już (poniekąd słynny) „bardzo krótki wiersz o frustracji” Piotra Mosonia – „już/kurwa/brak mi/słów”. Także tym razem króciutki tekst pojawił się bez autora i po raz kolejny pospieszyłem z pomocą. Jedna osoba zapytała nawet „Szymborska?”, co skłoniło mnie dodatkowo do napisania tego tekstu.

Takie są fakty, drodzy odbiorcy poezji. Polska poezja współczesna dla zwykłego człowieka (bo nie wspomnę już mitycznego „czytelnika poezji”) to: Szymborska, Miłosz, Herbert i ks. Twardowski. Szymborska i Miłosz, bo Nobel, Herbert, bo każdy zna ze szkoły Pana Cogito, a ks. Twardowski, bo nieśmiertelna już fraza „śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą”. Zatem, jeśli ktoś, gdzieś znajdzie jakiś „fajny” wiersz (a na czym polega „fajność”, zaraz wyjaśnię) bez autora, przypisze go automatycznie (na mocy własnej wiedzy) jednemu z czterech twórców. Jeżeli będzie uszczypliwie, z humorem i dystansem – na pewno Szymborska. Nawiasem mówiąc, w tekście Piotra Mosonia pojawia się ostre słowo na K, o które Wisławę Szymborską trudno oskarżyć. To jednak nie przeszkodziło, aby „bardzo krótki wiersz o frustracji” zaliczyć w poczet jej dzieł. Jednak co chyba najśmieszniejsze, wystarczy wpisać w wyszukiwarkę frazę „krótki wiersz o frustracji autor”, aby już w drugim wyniku otrzymać nazwisko autora wraz z tytułem tomiku. Ale po co się tak męczyć.

Trumbo

Skazany za pisanie

Znacie Daltona Trumbo? Bo ja nie znałem a to przecież wybitny scenarzysta filmowy, który napisał m.in. „Rzymskie wakacje” i „Spartakusa”. Tak się jednak złożyło, że żadnego z otrzymanych Oscarów nie mógł odebrać osobiście, bo miał… zakaz wykonywania zawodu. Brzmi znajomo? Tak, w liberalnej i demokratycznej Ameryce zakazywano ludziom wykonywania tego, co potrafią najlepiej i nie szkodzą przy tym innym. Z drugą częścią zdania nie zgadzała się jednak pewna grupa wpływowych ludzi pod szyldem House Committee on Un-American Activities (a zasilali ją m.in. Hedda Hopper i John Wayne, których widzimy na ekranie).

Trumbo (Bryan Cranston), podobnie jak część kolegów po fachu, za swoje lewicowe przekonania, na które wcześniej patrzono przez palce, wpada do wnętrza oka powstającego cyklonu. Słynne już „Polowanie na czarownice” kojarzone z postacią senatora McCarthy’ego dotknęło także „Fabrykę snów”. Trumbo za swoje wypowiedzi i sympatie staje przed komisją senacką, której członkowie są mu nieprzychylni. On wykorzystując swoją inteligencję, broni się jak może i unika jednowymiarowych wypowiedzi. Pomimo braku dowodów zostaje osądzony i skazany na 11 miesięcy więzienia. W Sądzie Najwyższym, który może zawiesić wyrok, liberalni sędziowie wskutek wypadków losowych, tracą większość a Dalton z kolegami przekona się na własnej skórze, jak wygląda życie po drugiej stronie muru. Zostaje także wciągnięty na „czarną listę” osób, które nie mają prawa tworzyć dla Hollywood. Po powrocie na wolność pod jego scenariuszem podpisuje się przyjaciel, potem pisze pod pseudonimami a także poprawia scenariusze w wytwórni filmów kategorii C niejakiego Franka Kinga (John Goodman).

Wiek XX (Novecento)

Jak chłop z panem

„Wiek XX” jest filmem monstrualnym (trwa prawie 5 i pół godziny) i niezwykłym. Dawno nie widziałem tak dobrze i pięknie przedstawionej historii. A historia (ta polityczna i społeczna) dzieje się tutaj równolegle z historią dwóch bohaterów urodzonych tego samego dnia 1901 roku. Alfredo Berlinghieri (Robert de Niro) to syn ziemianina a Olmo Dalco (Gerard Depardieu) jest potomkiem chłopa – najemnego robotnika rolnego. Odmienne pochodzenie nie uniemożliwia jednak przyjaźni, która, jak to w życiu bywa, najłatwiejsza jest w czasie dzieciństwa i dojrzewania. Zmiany zaczynają się gdy chłopski syn wraca do domu po wojnie jako szeregowy żołnierz a syn Pana, jako oficer.

Później na relacje Alfredo i Olmo wpłynie wszędobylska polityka gorących lat 20. i 30. we Włoszech. Olmo sympatyzuje z komunistami i walczy o wyzwolenie ludu spod dominacji m.in. takich jak rodzina Belinghieri. Alfredo, w przeciwieństwie do ojca, wraz z wujem Ottavio odżegnuje się od twardej polityki wobec chłopów i z pewną niechęcią odnosi się do polityki faszystów. Niemniej, okazuje się być człowiekiem niepewnym, gdyż nie przegania demonicznego zarządcy i faszysty Attili (Donald Sutherland) i nie reaguje, gdy Olmo zostaje niesłusznie oskarżony o zabójstwo chłopca. Atilla (pasuje mu imię wodza Hunów) „ma oko” na Olmo, ale wie, że nie może go tknąć ze względu na swego pryncypała. Niemniej, nie szczędzi mu złośliwości i poniżenia. Ten musi w końcu uciekać z majątku, wraca dopiero, gdy nadchodzi rok 1945 a chłopi z karabinami i kobiety z widłami występują przeciwko swoim prześladowcom.

chowany

dziewczyny pochłaniają arbuzy, kruche

półksiężyce. miąższ obłapia wargi, skóry

rzucają za siebie, jak omen. może jedna

zawaha się, dłużej niż życie

owada, szukającego przetrwania

chłopcy pod nosem. tłuką kamieniami

w ścieżkę. ich serca biją ponad ciałami,

w ciałach nieoświetlone przylądki. puszczają

próbne balony nad prakontynentem

potem przywierają obustronnie do pozycji,

które jeszcze do nich nie należą

wypluwają pestki i płuca

palą ogniska buntu

spalone gary

Dybuk

Nic wesołego

Marek Świerczek – ur. 1970. Studiował dziennikarstwo, socjologię, handel zagraniczny i historię współczesną. Pracował jako reporter, trener karate, nauczyciel języka angielskiego i konsultant ds. bezpieczeństwa. Debiutował książką Bestia, uznaną przez Rzeczpospolitą za najlepszą powieść 2007 roku. Publikował także opowiadania.

„Dybuk” to w pewnym sensie powieść totalna, choć to już nieco zużyte słowo. Autor, zgodnie z własnym wykształceniem i doświadczeniem, miesza elementy grozy, sensacji, romansu i powojennej historii.

Książka opowiada o Remie Sosnkowskim, kapitanie przedwojennego wojska i AK-owcu likwidującym kolejno funkcjonariuszy nowego systemu. Schwytany i skazany na śmierć otrzymuje propozycje od pułkownika bezpieki, niejakiego Singera – przedwojennego inteligenta, komunisty i Żyda. Chce, aby Sosnkowski, jako sprawny egzekutor zlikwidował po cichu jego przyjaciela Aarona Stallmana, którego podejrzewa, że przestał być sobą a stał się dybukiem – człowiekiem z podmienioną duszą. W tym czasie milicja odnajduje dziewczynkę zamordowaną w bestialski sposób. Do Sosnkowskiego w tajnej misji dołączają Sigismund (Szlomo) Von Horn – Niemiec nawrócony w ramach pokuty na judaizm oraz Cygan Melkiades, któremu Niemcy wymordowali rodzinę.

Trzy wiersze Krzysztofa Tomanka

***

świat zaczynał się kiedyś na trawniku

przed domem.

bezwiednie mijaliśmy się na jego progu

patrząc sobie w twarz,

i nie musiałem

w zapalczywości,

a może raczej w trwodze

paść się

każdym

trafionym

słowem

o tobie.

jest miejsce spotkań w moich ustach

na kształt celnego wyrazu ciebie.

jest nieużyte, puste.

czasowo dane piersiom twym w dzierżawę.

Pod osłoną nieba - 1990

Zagrzebani w piasku

„The sheltering sky” to film Bernardo Bertolucciego, który powstał na kanwie powieści Paula Bowlesa, napisanej pod koniec lat 40. XX wieku. Autor pojawia się w filmie w roli narratora a także w ostatniej scenie, gdy wygłasza swoiste credo.

W filmie poznajemy małżeństwo intelektualistów z dziesięcioletnim stażem w fazie kryzysu. Port i Kit Moresby (John Malkovich i Debra Winger), aby wskrzesić uczucia wybierają się „na rok, lub dwa” do Afryki Północnej, gorącej krainy w gorących latach 40. Towarzyszy im młodszy wiekiem i doświadczeniem „przyjaciel rodziny” George Tunner (Campbell Scott).

Dzika Afryka ze swoimi krajobrazami, kulturą i ludźmi ma przywrócić dzikość serca u nieco zblazowanych małżonków. Zamiast tego Port trafia do namiotu pięknej autochtonki a Kit wchodzi w ostrożnie w lekki romans z George’m. Niemniej, między amerykańską parą na bezkresnej pustyni i „pod osłoną nieba”, dochodzi do zbliżenia, bardziej mechanicznego niż żarliwego. Trudne warunki bytowe zdają się powoli przerastać Porta i Kit, którzy brną w coraz większe oddalenie, jakby surowa przyroda przyczyniała się do tego. Na domiar złego do Porta przyczepiają się inni podróżnicy – państwo Lyle – matka ze średnio rozgarniętym synem, który prosi Porta o pożyczkę na używki.

Krótko pisząc: Straight outta Compton/Brooklyn

Pierwszy film cofa widza do lat 80 i 90 na Zachodnie Wybrzeże USA a drugi do lat 50 na Wschodnie Wybrzeże. Nie ma między nimi żadnych analogii, poza tym, że oba znalazły się wśród nominowanych do Oscara. Pierwszy w kategorii Najlepszy scenariusz oryginalny a drugi w kategorii Najlepszy Film. Tymczasem, Straight outta Compton chyba bardziej zasłużył na najważniejszą kategorią, choć oba filmy trudno porównywać.

Od zer-ów do milioner-ów

Nie jestem miłośnikiem rapu (hip-hopu) a tym bardziej gangsta rapu. Niemniej, nawet ja w latach 90 słyszałem o Ice Cube, Dr Dre a nawet znałem kilka ich ówczesnych i późniejszych kawałków. Czy trzeba lubić taką muzykę, aby obejrzeć ten biograficzno-muzyczno-dramatyczny konglomerat?  Otóż nie trzeba, bo film nie jest skierowany wyłącznie dla fanów i wyznawców.